高宗天皇大聖大弘孝皇帝諱治, 字爲善, 太宗第九子也. 母曰文德皇後長孫氏. 始封晉王, 貞觀七年, 遙領並州都督. 十七年, 太子承乾廢, 而魏王泰次當立, 亦以罪黜, 乃立子治爲皇太子. 太宗嘗命皇太子遊觀習射, 太子辭以非所好, 願得奉至尊, 居膝下. 太宗大喜, 乃營寢殿側爲別院, 使太子居之. 太宗每視朝, 皇太子常侍, 觀決庶政. 二十三年, 太宗有疾, 詔皇太子聽政於金液門. 四月, 從幸翠微宮. 太宗崩, 以羽檄發六府甲士四千, 衛皇太子入於京師. 六月甲戌, 即皇帝位於柩前. 大赦, 賜文武官勳一轉, 民八十以上粟帛, 給複雍州及比歲供軍所一年. 癸未, 長孫無忌爲太尉. 癸巳, 檢校洛州刺史李勣爲開府儀同三司, 參掌機密. 八月癸酉, 河東地震. 乙亥, 又震. 庚辰, 遣使存問河東, 給複二年, 賜壓死者人絹三匹. 庚寅, 葬文皇帝於昭陵. 九月甲寅, 荊王元景爲司徒, 吳王恪爲司空. 乙卯, 李勣爲尚書左仆射、同中書門下三品. 十一月乙醜, 晉州地震. 左翊衛郎將高偘伐突厥. 是冬, 無雪. 永徽元年正月辛醜, 改元. 丙午, 立妃王氏爲皇後. 張行成爲侍中. 二月辛卯, 封子孝爲許王, 上金杞王, 素節雍王. 四月己巳, 晉州地震. 五月巳未, 太白晝見. 六月, 高偘及突厥戰於金山, 敗之. 庚辰, 晉州地震, 詔五品以上言事. 七月辛酉, 以旱慮囚. 八月戊辰, 給五品以上解官充侍者半祿, 加賜帛. 庚午, 降死罪以下. 九月癸卯, 高偘俘突厥車鼻可汗以獻. 十月戊辰, 李勣罷左仆射. 十一月己未, 貶褚遂良爲同州刺史. 十二月庚午, 琰州獠寇邊, 梓州都督謝萬歲死之. 二年正月戊戌, 開義倉以賑民. 乙巳, 黃門侍郎宇文節、中書侍郎柳奭同中書門下三品. 乙卯, 瑤池都督阿史那賀魯叛. 四月乙醜, 命有司毋進肉食, 訖於五月. 七月丁未, 賀魯寇庭州, 左武衛大將軍梁建方、右驍衛大將軍契苾何力爲弓月道行軍總管以伐之. 八月己巳, 高季輔爲侍中;於志寧爲尚書左仆射, 張行成爲右仆射, 同中書門下三品. 己卯, 白水蠻冠邊, 左領軍將軍趙孝祖爲郎州道行軍總管以伐之. 九月癸卯, 以同州苦泉牧地賜貧民. 十月辛卯, 晉州地震. 十一月辛酉, 有事於南郊. 癸酉, 禁進犬馬鷹鶻. 戊寅, 忻州地震. 甲申, 雨木冰. 是月, 竇州、義州蠻寇邊, 桂州都督劉伯英敗之. 趙孝祖及白水蠻戰於羅仵候山, 敗之. 十二月乙未, 太白晝見. 壬子, 處月硃邪孤注殺招慰使單道惠, 叛附於賀魯. 是冬, 無雪. 三年正月癸亥, 梁建方及處月戰於牢山, 敗之. 甲子, 以旱避正殿, 減膳, 降囚罪, 徒以下原之. 己巳, 褚遂良爲吏部尚書、同中書門下三品. 丙子, 享於太廟. 丁亥, 耕藉田. 三月辛巳, 雨土. 宇文節爲侍中, 柳奭守中書令. 四月庚寅, 趙孝祖及白水蠻戰, 敗之. 甲午, 彭王元則薨. 是月, 兵部侍郎韓瑗爲黃門侍郎、同中書門下三品. 五月庚申, 求齊侍中崔季舒、給事黃門侍郎裴澤、隋儀同三司豆盧毓、禦史中丞遊楚客子孫官之. 七月丁巳, 立陳王忠爲皇太子, 大赦, 賜五品以上子爲父後者勳一轉, 民酺三日. 九月丙辰, 求周司沐大夫裴融、尚書左丞封孝琰子孫官之. 是月, 中書侍郎來濟同中書門下三品. 十二月癸巳, 濮王泰薨. 四年二月甲申, 駙馬都尉房遺愛薛萬徹柴令武、高陽巴陵公主謀反, 伏誅;殺荊王元景、吳王恪. 乙酉, 流宇文節於桂州. 戊子, 廢蜀王愔爲庶人. 己亥, 徐王元禮爲司徒, 李勣爲司空. 四月壬寅, 以旱慮囚, 遣使決天下獄, 減殿中、太仆馬粟, 詔文武官言事. 甲辰, 避正殿, 減膳. 六月己醜, 太白晝見. 八月己亥, 隕石於馮翊十有八. 九月壬戌, 張行成薨. 甲戌, 褚遂良爲尚書右仆射. 十月庚子, 幸溫湯. 甲辰, 赦新豐. 乙巳, 至自溫湯. 戊申, 睦州女子陳碩真反, 婺州刺史崔義玄討之. 十一月庚戌, 陳碩真伏誅. 癸醜, 兵部尚書崔敦禮爲侍中. 丁巳, 柳奭爲中書令. 十二月庚子, 高季輔薨. 五年正月丙寅, 以旱詔文武官、朝集使言事. 三月戊午, 如萬年宮. 乙醜, 次鳳泉湯. 辛未, 赦岐州及所過徒罪以下. 六月癸亥, 柳奭罷. 丙寅, 河北大水, 遣使慮囚. 八月己未, 詔免麟遊、岐陽今歲課役, 岐州及供頓縣半歲. 九月丁酉, 至自萬年宮. 十月癸卯, 築京師羅郭, 起觀於九門. 六年正月壬申, 拜昭陵, 赦醴泉及行從, 免縣今歲租、調, 陵所宿衛進爵一級, 令、丞加一階. 癸酉, 以少牢祭陪葬者. 甲戌, 至自昭陵. 庚寅, 封子弘爲代王, 賢潞王. 二月乙巳, 皇太子加元服, 降死罪以下, 賜酺三日, 五品以上爲父後者勳一轉. 乙醜, 營州都督程名振、左衛中郎將蘇定方伐高麗. 五月壬午, 及高麗戰於貴端水, 敗之. 癸未, 左屯衛大將軍程知節爲蔥山道行軍大總管, 以伐賀魯. 壬辰, 韓瑗爲侍中, 來濟爲中書令. 七月乙酉, 崔敦禮爲中書令. 是月, 中書舍人李義府爲中書侍郎, 參知政事. 九月庚午, 貶褚遂良爲潭州都督. 乙酉, 洛水溢. 十月, 齊州黃河溢. 己酉, 廢皇後爲庶人. 乙卯, 立宸妃武氏爲皇後. 丁巳, 大赦, 賜民八十以上粟帛. 十一月己巳, 皇後見於太廟. 戊子, 停諸州貢珠. 癸巳, 詔禁吏酷法及爲隱名書者. 是冬, 皇後殺王庶人. 顯慶元年正月辛未, 廢皇太子爲梁王, 立代王弘爲皇太子. 壬申, 大赦, 改元, 賜五品以上子爲父後者勳一轉, 民酺三日, 八十以上粟帛, 丙戌, 禁胡人爲幻戲者. 甲午, 放宮人. 三月辛巳, 皇後親蠶. 丙戌, 戶部侍郎杜正倫爲黃門侍郎、同中書門下三品. 四月壬寅, 詔五品以上老疾不以罪者同致仕. 壬子, 矩州人謝無零反, 伏誅. 七月癸未, 崔敦禮爲太子少師、同中書門下三品. 八月丙申, 崔敦禮薨. 辛醜, 程知節及賀魯部歌邏祿、處月戰於榆慕穀, 敗之. 九月庚辰, 括州海溢. 癸未, 程知節及賀魯戰於怛篤城, 敗之. 十一月乙醜, 以子顯生, 賜京官、朝集使勳一轉. 自八月霜且雨至於是月. 是歲, 龜茲大將羯獵顛附於賀魯, 左屯衛大將軍楊胄伐之. 二年閏正月壬寅, 如洛陽宮. 庚戌, 右屯衛將軍蘇定方爲伊麗道行軍總管, 以伐賀魯. 二月癸亥, 降洛州囚罪, 徒以下原之, 免民一歲租、調, 賜百歲以上氈衾粟帛. 庚午, 封子顯爲周王. 壬申, 徙封素節爲郇王. 三月戊申, 禁舅姑拜公主, 父母拜王妃. 癸醜, 李義府兼中書令. 五月丙申, 幸明德宮. 七月丁亥, 如洛陽宮. 八月丁卯, 貶韓瑗爲振州刺史, 來濟爲台州刺史. 辛未, 衛尉卿許敬宗爲侍中. 九月庚寅, 杜正倫兼中書令. 十一月戊戌, 如許州. 甲辰, 遣使慮所過州縣囚. 乙巳, 獵於滍南. 壬子, 講武於新鄭, 赦鄭州, 免一歲租賦, 賜八十以上粟帛, 其嘗事高祖任佐史者以名聞. 十二月乙卯, 如洛陽宮. 丁巳, 蘇定方敗賀魯於金牙山, 執之. 丁卯, 以洛陽宮爲東都. 三年正月戊申, 楊胄及龜茲羯獵顛戰於泥師域, 敗之. 二月甲戌, 至自東都. 戊寅, 慮囚. 六月壬子, 程名振及高麗戰於赤烽鎮, 敗之. 十一月乙酉, 貶杜正倫爲橫州刺史, 李義府普州刺史. 戊子, 許敬宗權檢校中書令. 甲午, 蘇定方俘賀魯以獻. 戊戌, 許敬宗爲中書令, 大理卿辛茂將兼侍中. 四年三月壬午, 昆陵都護阿史那彌射及西突厥真珠葉護戰於雙河, 敗之. 四月丙辰, 於志寧爲太子太師、同中書門下三品. 乙醜, 黃門侍郎許圉師同中書門下三品. 戊辰, 流長孫無忌於黔州. 於志寧罷. 五月己卯, 許圉師爲中書侍郎、同中書門下三品. 丙申, 兵部尚書任雅相、度支尚書盧承慶參知政事. 戊戌, 殺涼州都督長史趙持滿. 七月己醜, 以旱避正殿. 壬辰, 慮囚. 八月壬子, 李義府爲吏部尚書、同中書門下三品. 十月丙午, 皇太子加元服, 大赦, 賜五品以上子孫爲父祖後者勳一轉, 民酺三日. 閏月戊寅, 如東都, 皇太子監國. 辛巳, 詔所過供頓免今歲租賦之半, 賜民八十以上氈衾粟帛. 十一月丙午, 許圉師爲左散騎常侍、檢校侍中. 戊午, 辛茂將薨. 癸亥, 賀魯部悉結闕俟斤都曼寇邊, 左驍衛大將軍蘇定方爲安撫大使以伐之. 盧承慶同中書門下三品. 五年正月癸卯, 蘇定方俘都曼以獻. 甲子, 如並州. 己巳, 次長平, 賜父老布帛. 二月丙戌, 赦並州及所過州縣, 義旗初嘗任五品以上葬並州者祭之, 加佐命功臣食別封者子孫二階, 大將軍府僚佐存者一階, 民年八十以上版授刺史、縣令, 賜酺三日. 甲午, 祠舊宅. 三月丙午, 皇後宴親族鄰裏於朝堂, 會命婦於內殿. 賜從官五品以上、並州長史司馬勳一轉. 婦人八十以上版授郡君, 賜氈衾粟帛. 己酉, 講武於城西. 辛亥, 左武衛大將軍蘇定方爲神兵道行軍總管, 新羅王金春秋爲嵎夷道行軍總管, 率三將軍及新羅兵以伐百濟. 四月癸巳, 如東都. 五月辛醜, 作八關宮. 戊辰, 定襄都督阿史德樞賓爲沙磚道行軍總管, 以伐契丹. 六月庚午朔, 日有食之. 七月乙巳, 廢梁王忠爲庶人. 丁卯, 盧承慶罷. 八月庚辰, 蘇定方及百濟戰, 敗之. 壬午, 左武衛大將軍鄭仁泰及悉結、拔也固、仆骨同羅戰, 敗之. 癸未, 赦神兵道大總管以下軍士及其家, 賜民酺三日. 十一月戊戌, 蘇定方俘百濟王以獻. 甲寅, 如許州. 十二月辛未, 獵於安樂川. 己卯, 如東都. 壬午, 左驍衛大將軍契苾何力爲浿江道行軍大總管, 蘇定方爲遼東道行軍大總管, 左驍衛將軍劉伯英爲平壤道行軍大總管, 以伐高麗. 阿史德樞賓及奚、契丹戰, 敗之. 龍朔元年正月戊午, 鴻臚卿蕭嗣業爲扶餘道行軍總管, 以伐高麗. 二月乙未, 改元, 赦洛州. 四月庚辰, 任雅相爲浿江道行軍總管, 契苾何力爲遼東道行軍總管, 蘇定方爲平壤道行軍總管, 蕭嗣業爲扶餘道行軍總管, 右驍衛將軍程名振爲鏤方道行軍總管, 左驍衛將軍龐孝泰爲沃沮道行軍總管, 率三十五軍以伐高麗. 甲午晦, 日有食之. 六月辛巳, 太白經天. 八月甲戌, 蘇定方及高麗戰於浿江, 敗之. 九月癸卯, 及皇後幸李勣、許圉師第. 壬子, 徙封賢爲沛王. 十月丁卯, 獵於陸渾. 戊辰, 獵於非山. 癸酉, 如東都. 鄭仁泰爲鐵勒道行軍大總管, 蕭嗣業爲仙崿道行軍大總管, 左驍衛大將軍阿史那忠爲長岑道行軍大總管, 以伐鐵勒. 二年二月甲子, 大易官名. 甲戌, 任雅相薨. 戊寅, 龐孝泰及高麗戰於蛇水, 死之. 三月庚寅, 鄭仁泰及鐵勒戰於天山, 敗之. 乙巳, 如河北縣. 辛亥, 如蒲州. 癸醜, 如同州. 四月庚申, 至自同州. 辛巳, 作蓬萊宮. 六月癸亥, 禁宗戚獻纂組雕鏤. 七月戊子, 以子旭輪生滿月, 大赦, 賜酺三日. 右威衛將軍孫仁師爲熊津道行軍總管, 以伐百濟. 戊戌, 李義府罷. 八月壬寅, 許敬宗爲太子少師、同東西台三品. 九月丁醜, 李義府起複. 十月丁酉, 幸溫湯, 皇太子監國. 丁未, 至自溫湯. 庚戌, 西台侍郎上官儀同東西台三品. 十一月辛未, 貶許圉師爲虔州刺史. 癸酉, 封子旭輪爲殷王. 是歲, 右衛將軍蘇海政爲蒨海道行軍總管, 以伐龜茲. 海政殺昆陵都護阿史那彌射. 三年正月乙醜, 李義府爲右相. 二月減百官一月俸, 賦雍、同等十五州民錢, 以作蓬萊宮. 乙亥, 殺駙馬都尉韋正矩. 庚戌, 慮囚. 四月戊子, 流李義府於巂州. 五月壬午, 柳州蠻叛, 冀州都督長史劉伯英以嶺南兵伐之. 六月, 吐蕃攻吐穀渾, 涼州都督鄭仁泰爲青海道行軍大總管以救之. 八月癸卯, 有彗星出於左攝提. 戊申, 詔百寮言事. 遣按察大使於十道. 九月戊午, 孫仁師及百濟戰於白江, 敗之. 十月辛巳, 詔皇太子五日一至光順門, 監諸司奏事, 小事決之. 十一月甲戌, 雨木冰. 十二月庚子, 改明年爲麟德元年, 降京師、雍州諸縣死罪以下. 壬寅, 安西都護高賢爲行軍總管, 以伐弓月. 麟德元年二月戊子, 如福昌宮. 癸卯, 如萬年宮. 四月壬午, 道王元慶薨. 五月戊申, 許王孝薨. 丙寅, 以旱避正殿. 七月丁未, 詔以三年正月有事於泰山. 八月己卯, 幸舊第, 降萬年縣死罪以下. 壬午, 至自萬年宮. 丁亥, 司列太常伯劉祥道兼右相, 大司憲竇德玄爲司元太常伯、檢校左相. 十二月丙戌, 殺上官儀. 戊子, 殺庶人忠. 劉祥道罷. 太子右中護樂彥瑋、西台侍郎孫處約同知軍國政事. 是冬, 無雪. 二年二月壬午如東都. 三月甲寅, 司戎太常伯薑恪同東酉台三品. 戊午, 遣使慮京師諸司及雍、洛二州囚. 閏月癸酉, 日有食之. 是春, 疏勒、弓月、吐蕃攻於闐, 酉州都督崔智辯、左武衛將軍曹繼叔救之. 四月丙午, 赦桂、廣、黔三都督府. 丙寅, 講武於邙山之陽. 戊辰, 左侍極陸敦信檢校右相, 孫處約、樂彥瑋罷. 七月己醜, 鄧王元裕薨. 十月壬戌, 帶方州刺史劉仁軌爲大司憲兼知政事. 丁卯, 如泰山. 大有年. 乾封元年正月戊辰, 封於泰山. 庚午, 禪於社首, 以皇後爲亞獻. 壬申, 大赦, 改元. 賜文武官階、勳、爵. 民年八十以上版授下州刺史、司馬、縣令, 婦人郡、縣君;七十以上至八十, 賜古爵一級. 民酺七日, 女子百戶牛酒. 免所過今年租賦, 給複齊州一年半、兗州二年. 辛卯, 幸曲阜, 祠孔子, 贈太師. 二月己未, 如亳州, 祠老子, 追號太上玄元皇帝, 縣人宗姓給複一年. 四月甲辰, 至自亳州. 庚戌, 陸敦信罷. 六月壬寅, 高麗泉男生請內附, 右驍衛大將軍契苾何力爲遼東安撫大使, 率兵援之. 左金吾衛將軍龐同善、營州都督高偘爲遼東道行軍總管, 左武衛將軍薛仁貴、左監門衛將軍李謹行爲後援. 七月乙醜, 徙封旭輪爲豫王. 庚午, 劉仁軌兼右相. 八月辛醜, 竇德玄薨. 丁未, 殺始州刺史武惟良、淄州刺史武懷運. 九月, 龐同善及高麗戰, 敗之. 十二月己酉, 李勣爲遼東道行台大總管, 率六總管兵以伐高麗. 二年正月丁醜, 以旱避正殿, 減膳, 慮囚. 二月丁酉, 涪陵郡王愔薨. 辛醜, 禁工商乘馬. 六月乙卯, 西台侍郎楊武戴至德、東台侍郎李安期、司列少常伯趙仁本同東西台三品. 東台舍人張文瓘參知政事. 七月己卯, 以旱避正殿. 減膳, 遣使慮囚. 八月己醜朔, 日有食之. 辛亥, 李安期罷. 九月庚申, 以餌藥, 皇太子監國. 辛未, 李勣及高麗戰於新城, 敗之. 是歲, 嶺南洞獠陷瓊州. 總章元年正月壬子, 劉仁軌爲遼東道副大總管兼安撫大使、浿江道行軍總管. 二月丁巳, 皇太子釋奠於國學. 戊寅, 如九成宮. 壬午, 李勣敗高麗, 克扶餘、南蘇、木底、蒼岩城. 三月庚寅, 大赦, 改元. 四月乙卯, 贈顏回太子少師, 曾參太子少保. 丙辰, 有彗星出於五車, 避正殿;減膳, 撤樂, 詔內外官言事. 庚申, 以太原元從西府功臣爲二等:第一功後官無五品者, 授其子若孫一人, 有至四品五品者加二階, 有三品以上加爵三等;第二功後官無五品者, 授其子若孫從六品一人, 有至五品者加一階, 六品者二階, 三品以上爵一等. 辛巳, 楊武薨. 八月癸酉, 至自九成宮. 九月癸巳, 李勣敗高麗王高藏, 執之. 十二月丁巳, 俘高藏以獻. 丁卯, 有事於南郊. 甲戌, 薑恪檢校左相, 司平太常伯閻立本守右相. 二年二月辛酉, 右肅機李敬玄爲西台侍郎, 張文瓘爲東台侍郎:同東西台三品. 三月丙戌, 東台侍郎郝處俊同東西台三品. 癸巳, 皇後親蠶. 四月己酉, 如九成宮. 六月戊申朔, 日有食之. 七月癸巳, 左衛大將軍契苾何力爲烏海道行軍大總管, 以援吐穀渾. 九月庚寅, 括州海溢. 壬寅, 如岐州. 乙巳, 赦岐州, 賜高年粟帛. 十月丁巳, 至自岐州. 十一月丁亥, 徙封旭輪爲冀王, 改名輪. 十二月戊申, 李勣薨. 是冬, 無雪. 鹹亨元年正月丁醜, 劉仁軌罷. 二月戊申, 慮囚. 丁巳, 東南有聲若雷. 三月甲戌, 大赦, 改元. 壬辰, 許敬宗罷. 四月癸卯, 吐蕃陷龜茲撥換城. 廢安西四鎮. 己酉, 李敬玄罷. 辛亥, 右威衛大將軍薛仁貴爲邏娑道行軍大總管, 以伐吐蕃. 庚午, 如九成宮. 雍州大雨雹. 高麗酋長鉗牟岑叛, 寇邊, 左監門衛大將軍高偘爲東州道行軍總管, 右領軍衛大將軍李謹行爲燕山道行軍總管, 以伐之. 六月壬寅朔, 日有食之. 七月甲戌, 以雍、華、蒲、同四州旱, 遣使慮囚, 減中禦諸廄馬. 戊子, 李敬玄起複. 薛仁貴及吐蕃戰於大非川, 敗績. 八月庚戌, 以穀貴禁酒. 丁巳, 至自九成宮. 甲子, 趙王福薨. 丙寅, 以旱避正殿, 減膳. 九月丁醜, 給複雍、華、同、岐、邠、隴六州一年. 閏月癸卯, 皇後以旱請避位. 甲寅, 薑恪爲涼州道行軍大總管, 以伐吐蕃. 十月庚辰, 詔文武官言事. 乙未, 趙仁本罷. 十二月庚寅, 複官名. 是歲, 大饑. 二年正月乙巳, 如東都, 皇太子監國. 二月辛未, 遣使存問諸州. 四月戊子, 大風, 雨雹. 六月癸巳, 以旱慮囚. 九月, 地震. 丙申, 徐王元禮薨. 十月丙子, 求明禮樂之士. 十一月甲午朔, 日有食之. 庚戌, 如許州, 遣使存問所過疾老鰥寡, 慮囚. 十二月癸酉, 獵於昆陽. 丙戌, 如東都. 是歲, 薑恪爲侍中, 閻立本爲中書令. 三年正月辛醜, 姚州蠻寇邊, 太子右衛副率梁積壽爲姚州道行軍總管以伐之. 二月己卯, 薑恪薨. 四月壬申, 校旗於洛水之陰. 九月癸卯, 徙封賢爲雍王. 十月己未, 皇太子監國. 十一月戊子朔, 日有食之. 甲辰, 至自東都. 十二月, 金紫光祿大夫致仕劉仁軌爲太子左庶子、同中書門下三品. 四年正月丙辰, 鄭王元懿薨. 四月丙子, 如九成宮. 閏五月丁卯, 禁作甗捕魚、營圈取獸者. 八月辛醜, 以不豫詔皇太子聽諸司啟事. 己酉, 大風落太廟鴟尾. 十月壬午, 閻立本薨. 乙未, 以皇太子納妃, 赦岐州, 賜酺三日. 乙巳, 至自九成宮. 上元元年二月壬午, 劉仁軌爲雞林道行軍大總管, 以伐新羅. 三月辛亥朔, 日有食之. 己巳, 皇後親蠶. 八月壬辰, 皇帝稱天皇, 皇後稱天後. 追尊六代祖宣簡公爲宣皇帝, 妣張氏曰宣莊皇後;五代祖懿王爲光皇帝, 妣賈氏曰光懿皇後. 增高祖、太宗及後諡. 大赦, 改元, 賜酺三日. 十一月丙午, 如東都. 己酉, 獨於華山曲武原. 十二月癸未, 蔣王惲自殺. 二年正月己未, 給複雍、同、華、岐、隴五州一年. 辛未, 吐蕃請和. 二月, 劉仁軌及新羅戰於七重城, 敗之. 三月丁巳, 天後親蠶. 四月辛巳, 天後殺周王顯妃趙氏. 丙戌, 以旱避正殿, 減膳, 撤樂, 詔百官言事. 己亥, 天後殺皇太子. 五月戊申, 追號皇太子爲孝敬皇帝. 六月戊寅, 立雍王賢爲皇太子, 大赦. 七月辛亥, 杞王上金免官, 削封邑. 八月庚寅, 葬孝敬皇帝於恭陵. 丁酉, 詔婦人爲宮官者歲一見其親. 庚子, 張文瓘爲侍中, 郝處俊爲中書令, 劉仁軌爲尚書左仆射, 戴至德爲右仆射. 十月庚辰, 雍州雨雹. 壬午, 有彗星出於角、亢. 儀鳳元年正月壬戌, 徙封輪爲相王. 丁卯, 納州獠寇邊. 二月丁亥, 如汝州溫湯, 遣使慮免汝州輕系. 三月癸卯, 黃門侍郎來恒、中書侍郎薛元超同中書門下三品. 甲辰, 如東都, 免汝州今歲半租, 賜民八十以上帛. 閏月己巳. 吐蕃寇鄯、廓、河、芳四州, 左監門衛中郎將令狐智通伐之. 乙酉, 周王顯爲洮河道行軍元帥, 領左衛大將軍劉審禮等十二總管, 相王輪爲涼州道行軍元帥, 領契苾何力等軍, 以伐吐蕃. 四月戊申, 至自東都. 甲寅, 中書侍郎李義琰同中書門下三品. 戊午, 如九成宮. 六月癸亥, 黃門侍郎高智周同中書門下三品. 七月丁亥, 有彗星出於東井. 乙未, 吐蕃寇疊州. 八月庚子, 避正殿, 減膳, 撤樂, 損食粟馬, 慮囚, 詔文武官言事. 甲子, 停南北中尚、梨園、作坊, 減少府雜匠. 是月, 青州海溢. 十月乙未, 至自九成宮. 丙午, 降封郇王素節鄱陽郡王. 十一月壬申, 寺赦, 改元. 庚寅, 李敬玄爲中書令. 十二月戊午, 來恒、薛元超爲河南、河北道大使. 二年正月乙亥, 耕藉田. 庚辰, 京師地震. 四月, 太子左庶子張大安同中書門下三品. 五月, 吐蕃寇扶州. 八月辛亥, 劉仁軌爲洮河軍鎮守使. 十月壬辰, 徙封顯爲英王, 更名哲. 十二月乙卯, 募關內、河東猛士, 以伐吐蕃. 是歲, 西突厥及吐蕃寇安西. 冬, 無雪. 三年正月丙子, 李敬玄爲洮河道行軍大總管, 以伐吐蕃. 癸未, 遣使募河南、河北猛士, 以伐吐蕃. 四月丁亥, 以旱避正殿, 慮囚. 戊申, 大赦, 改明年爲通乾元年. 癸醜, 涇州民生子異體連心. 五月壬戌, 如九成宮. 大雨霖. 九月辛酉, 至自九成宮. 癸亥, 張文瓘薨. 丙寅, 李敬玄、劉審禮及吐蕃戰於青海, 敗績, 審禮死之. 十月丙申, 停劍南、隴右歲貢. 丙午, 密王元曉薨. 閏十一月丙申, 雨木冰. 壬子, 來恒薨. 十二月癸醜, 罷通乾號. 調露元年正月戊子, 如東都. 庚戌, 戴至德薨. 四月辛酉, 郝處俊爲侍中. 五月丙戌, 皇太子監國. 戊戌, 作紫桂宮. 六月辛亥, 大赦, 改元. 吏部侍郎裴行儉伐西突厥. 九月壬午, 行儉敗西突厥, 執其可汗都支. 十月, 突厥溫傅、奉職二部寇邊, 單於大都護府長史蕭嗣業伐之. 十一月戊寅, 高智周罷. 甲辰, 禮部尚書裴行儉爲定襄道行軍大總管, 以伐突厥. 永隆元年二月癸醜, 如汝州溫湯. 丁巳, 如少室山. 乙醜, 如東都. 三月, 裴行儉及突厥戰於黑山, 敗之. 四月乙醜, 如紫桂宮. 戊辰, 黃門侍郎裴炎、崔知溫, 中書侍郎王德真:同中書門下三品. 五月丁酉, 太白經天. 七月己卯, 吐蕃寇河源. 辛巳, 李敬玄及吐蕃戰於湟川, 敗績. 左武衛將軍黑齒常之爲河源軍經略大使. 丙申, 江王元祥薨. 突厥寇雲州, 都督竇懷哲敗之. 八月丁未, 如東都. 丁巳, 貶李敬玄爲衡州刺史. 甲子, 廢皇太子爲庶人. 乙醜, 立英王哲爲皇太子, 大赦, 改元, 賜酺三日. 己巳, 貶張大安爲普州刺史. 九月甲申, 王德真罷. 十月壬寅, 降封曹王明爲零陵郡王. 戊辰, 至自東都. 十一月壬申朔, 日有食之. 開耀元年正月乙亥, 突厥寇原、慶二州. 辛巳, 賜京官九品以上酺三日. 癸巳, 裴行儉爲定襄道行軍大總管, 以伐突厥. 己亥, 減殿中、太仆馬, 省諸方貢獻, 免雍、岐、華、同四州二歲稅, 河南、河北一年調. 二月丙午, 皇太子釋奠於國學. 三月辛卯, 郝處俊罷. 五月乙酉, 常州人劉龍子謀反, 伏誅. 丙戌, 定襄道副總管曹懷舜及突厥戰於橫水, 敗績. 己醜, 黑齒常之及吐蕃戰於良非川, 敗之. 六月壬子, 永嘉郡王晫有罪, 伏誅. 七月己醜, 以太平公主下嫁, 赦京師. 甲午, 劉仁軌罷左仆射. 閏月丁未, 裴炎爲侍中, 崔知溫、薛元超守中書令. 庚戌, 以餌藥, 皇太子監國. 庚申, 裴行儉及突厥戰, 敗之. 八月丁卯, 以河南、河北大水, 遣使賑乏絕, 室廬壞者給複一年, 溺死者贈物, 人三段. 九月丙申, 有彗星出於天市. 壬戌, 裴行儉俘突厥溫傅可汗、阿史那伏念以獻. 乙醜, 改元, 赦定襄軍及諸道緣征官吏兵募. 十月丙寅朔, 日有食之. 十一月癸卯, 徙庶人賢於巴州. 永淳元年二月癸未, 以孫重照生滿月, 大赦, 改元, 賜酺三日. 是月, 突厥車薄、咽面寇邊. 三月戊午, 立重照爲皇太孫. 四月甲子朔, 日有食之. 丙寅, 如東都, 皇太子監國. 辛未, 裴行儉爲金牙道行軍大總管, 率三總管兵以伐突厥. 安西副都護王方翼及車薄、咽面戰於執海, 敗之. 丁亥, 黃門侍郎郭待舉、兵部侍郎岑長倩、秘書員外少監郭正一、吏部侍郎魏玄同與中書門下同承受進止平章事. 五月乙卯, 洛水溢. 六月甲子, 突厥骨咄祿寇邊, 嵐州刺史王德茂死之. 是月, 大蝗, 人相食. 七月, 作萬泉宮. 己亥, 作奉天宮. 庚申, 零陵郡王明自殺. 九月, 吐蕃寇柘州, 驍衛郎將李孝逸伐之. 十月甲子, 京師地震. 丙寅, 黃門侍郎劉齊賢同中書門下平章事. 弘道元年正月甲午, 幸奉天宮. 二月庚午, 突厥寇定州, 刺史霍王元軌敗之. 三月庚寅, 突厥寇單於都護府, 司馬張行師死之. 庚子, 李義琰罷. 丙午, 有彗星出於五車. 癸醜, 崔知溫薨. 四月己未, 如東都. 壬申, 郭待舉、郭正一同中書門下平章事. 甲申, 綏州部落稽白鐵餘寇邊, 右武衛將軍程務挺敗之. 五月乙巳, 突厥寇蔚州, 刺史李思儉死之. 七月甲辰, 徙封輪爲豫王, 改名旦. 薛元超罷. 八月乙醜, 皇太子朝於東都, 皇太孫留守京師. 丁卯, 滹沱溢. 己巳, 河溢, 壞河陽城. 九月己醜, 以太平公主子生, 赦東都. 十月癸亥, 幸奉天宮. 十一月戊戌, 右武衛將軍程務挺爲單於道安撫大使, 以伐突厥. 辛醜, 皇太子監國. 丁未, 如東都. 戊申, 裴炎、劉齊賢、郭正一兼於東宮平章事. 十二月丁巳, 改元, 大赦. 是夕, 皇帝崩於貞觀殿, 年五十六. 諡曰天皇大帝. 天寶八載, 改諡天皇大聖皇帝;十三載, 增諡天皇大聖大弘孝皇帝. 贊曰:《小雅》曰:“赫赫宗周, 褒姒滅之. ”此周幽王之詩也. 是時, 幽王雖亡, 而太子宜臼立, 是爲平王. 而詩人乃言滅之者, 以爲文、武之業於是蕩盡, 東周雖在, 不能複興矣. 其曰滅者, 甚疾之之辭也. 武氏之亂, 唐之宗室戕殺殆盡, 其賢士大夫不免者十八九. 以太宗之治, 其遺德餘烈在人者未遠, 而幾於遂絕, 其爲惡豈一褒姒之比邪?以太宗之明, 昧於知子, 廢立之際, 不能自決, 卒用昏童. 高宗溺愛衤任席, 不戒履霜之漸, 而毒流天下, 貽禍邦家. 嗚呼, 父子夫婦之間, 可謂難哉!可不慎哉?
'국외연구소 > → 신당서 新唐書' 카테고리의 다른 글
[신당서新唐書] 권5 본기5 예종기 (0) | 2024.05.17 |
---|---|
[신당서新唐書] 권4 본기4 중종기 (0) | 2024.05.16 |
[신당서新唐書] 권4 본기4 측천황후기 (0) | 2024.05.15 |
[신당서新唐書] 권2 본기2 태종기 (1) | 2024.05.13 |
[신당서新唐書] 권1 본기1 고조기 (0) | 2024.05.03 |